petak, 25 oktobar 2013 15:12

Jedan let života - balada o Tiskom cvetu

Ocenite ovaj članak
(0 glasova)

75665016

27415420Tiski cvet (Palingenia longicauda) je prastara vrsta insekata. Pripada grupi jednodnevnica, što upućuje na kratak životni vek odraslih jedinki. Preci ove vrste nastali su pre oko 200 miliona godina, kada su vodeni insekti počeli osvajati kopneno, a ovi nežni insekti su preživeli i vladavinu džinovskih dinosaurusa.

Jedinke tiskog cveta su najkrupnije jednodnevnice, sa repnim nastavcima dostižu veličinu 8-10 cm. Pre više decenija, kad zagađene čovekove prirodne okoline još nije bilo toliko izraženo, jedinke tiskog cveta bile su široko rasprostranjene skoro u svim većim rekama Evrope. Međutim, danas su Tisa i njene pritoke jedino utočište tiskog cveta.

Višednevno, masovno rojenje tiskog cveta nastaje na određenim deonicama Tise pa možemo uživati svake godine sredinom juna u predvečernjim satima. Tada se na delovima reke sa glinovitom koritom pojavljuju larve na površini vode iz kojih se na par sekundi izvale nežni, lepršavi krilati insekti, koji nakon kratkog sušenja izleću na priobalne biljke, na čamce, pa čak i na ljude, i otpočinju mukotrpno presvlačenje. To su nedozreli mužjaci koji tek nakon svlačenja kožice postaju sposobni za parenje i oplodnju.

 

Nešto kasnije pojavljuju se i larve ženki, iz kojih se izvaljuju polno zrele krilate jedinke...

Nakon toga počinje masovni svadbeni let uz parenje insekata, posle koje mužjaci brzo umiru. Ženke još lete izvesno vreme, a zatim se spuštaju na površinu vode gde odlažu oko 5000 jajašaca. Potom i one izdahnu...

Oplođena jajašca brzo potonu na dno reke, i kroz nekoliko nedelja otpočinje novi trogodišnji ciklus razvoja tiskog cveta. Izlegle larve se ukopavaju u glinoviti deo korita i rastu tri godine, a za to vreme moraju se presvlačiti 18 do 20 puta. Hrane se sitnim lebdećim organizmima koje donosi strujanje vode.

Na vojvođanskom delu Tise u najmasovnije rojenje tiskog cveta možemo uživati kod Kanjiže, severno od grada, gde su snimljene priložene ilustracije ovog zapisa. Gostoljubivi Kanjižani očekuju svakog ljubitelja prirode da dođe u grad tišine i da uživaju u neopisivoj lepoti ljubavne igre tiskih cvetova. Kada lete milijarde i milijarde žutih insekata posmatraču ovog nemerljivo lepog prirodnog fenomena zastaje dah. Vizuelni doživljaj upotpunjava šum svilenkastih krila tiskih cvetova i odbljesak tonućeg sunca na vodenom ogledalu. Kao da su svesni toga, da suton donosi i kraj njihovog života, žure da udovolje svojoj obavezi održavanju vrste. U samo sat-dva možemo prisustvovati esenciji mašte prirode uobličene u jednom nežnom stvorenju. Sunce zalaskom odnosi i njihovu energiju... iscrpljene lepotice polako predaju svoja telašca reci koja ih je i stvorila i tiho umiru. A njihova tela - kroz mnoštvo riba, žaba i ptica - ulaze u večni tok kruženja materije velike prirode.

(Na osnovu Tija voda, 1995. godine, Janoš Guelmino: “Kada Tisa procveta“)
Fotografije: Jožef Gergelj

 

77556422

Lajkuj nas na Facebook-u